filistin davası – politik siyonizm’in kökenleriDenemeler

Fazladan bir nokta dahi koymadım, elimden geldiğince kısalttım, sıkmamak için yazıyı tarihlere ve isimlere boğmadım ve hiç olmazsa bölüm bölüm okunsun diye başlıklara ayırdım. Çünkü bu sefer okunmak istiyorum. 

Kafasının yarısı kopmuş veletlerin fotoğraflarına bakmaktan, kafiyeli cümlelerle dua etmekten, Allah’a yakarıyormuş gibi yapıp ileti yazmaktan daha hayırlı bir iş varsa, o da meselesinin özü anlamaktır. Çünkü olayın özünü anlamadıktan sonra, aynı Soma’da olduğu gibi en fazla facebook’ta kapak fotoğrafını değiştirip, kendimizi tatmin edeceğiz, sonra yine ölümler devam edip gidecek.

***

Politik olarak Siyonizm 19. yüzyılda doğdu. 

Yahudi statüsünde en iyi düzelme, 1871 senesinde Bismark’ın Yahudilere karşı tanımış olduğu özgürlükle oldu. Lakin 1881’de Rus Çarı 2. Aleksandr’ın öldürülmesiyle Yahudiler’e karşı büyük bir propaganda gelişti, akabinde de Rusya ve Polonya’dan göç ettiler. Bu Yahudilerin çoğu Batı Avrupa ve Amerika’ya giderken, üç bin tanesi de Filistin’e yerleşti. 1882 yılında bu göçmenler Caffa yakınlarında ( tam olarak neresi olduğunu araştırmalara rağmen bulamadım ) Rishon – le – Zion diye bir koloni kurdular. Yine aynı yıl ise Rusya’da Chibbaht Zion ( Siyon Sevgisi ) hareketi başlatıldı. İşte tam burada Siyon Sevgisi hareketinin taraftarları ” Choveve Zion ( Siyon’u Sevenler ) şeklinde örgütlendiler ve Filistin’e yerleşme ve İbranice’yi diriltme fikrini ortaya attılar. Politik siyonizmin kökleri işte bu şekilde atılmış oldu. Kaynakları isteyenlere ulaştırabilirim, tek tek hepsi mevcut. İşte bu akım daha sonra ilk Yahudi Vatanı fikrini ortaya atan Leon Pinsker’in liderliği altına girdi. 

Politik Siyonizm’e eleştiriler her yönden geliyordu. İlk olarak bir Yahudi olan Achad Ha’am müstearını kullanan bir yazar, onun yerine kültürel Siyonizm olan, manevi bir dirilişi öngörüyor ve bu ses Yahudi kesim tarafından gözle görülür şekilde benimseniyordu. 1888’de ise 2. Abdülhamit Yahudilerin toplu göçünü tamamıyla yasaklayıp, haç yolculuklarını da üç aylık bir zaman dilimiyle kısıtlayıp sorunu orada çözdü. Örgütlü Politik Siyonizm’in doğuşu engellenmiş, Avrupalı Yahudilerin Filistin hevesleri boğazlarında kalmıştır. Ta ki, Theodor Herzl gelene dek.

***

Theodor Herzl’in İsrail Devleti kurma kanaatinin oluşum süreci hakkında çeşitli yorumlar var. Zaten bu yorumlarda bizi çok ilgilendirmiyor. Süreç 1895’te Der Judenstaat ( Yahudi Devleti ) ismiyle yazdığı kitap ile başlıyor. Bu kitap 1896 senesinde basılıyor ve işin ilginç tarafı bu kitapta Theodor İsrail Devleti’nin İsrail veya Arjantin’de kurulmasını öngörüyor. Arjantin’in önerilmesi, bize aslında politik siyonizmin dini bir kimlik taşımadığını gösteriyor.

Bu kitap büyük yankı uyandırıyor ve 1897 Ağustos’unda Basel’de Birinci Siyonist Kongre gerçekleştiriliyor. Theodor konuşmasında bu buluşmayı şöyle özetliyor: ” Biz Yahudi ulusunu barındıracak olan evin temelini atmak için buradayız. ” 

Kongrede üç madde öne çıkıyor: 

1. Filistin’de örgütlü, geniş çaplı bir Yahudi kolonizasyonunun tesisi.

2. Bu gayede uluslararası olarak tanınmış meşru bir hakkın tesisi

3. Tüm Yahudileri Siyonizm davasında birleştirmek için daimi bir örgütün tesisi.

***

Theodor Herzl 2. madde gereceğince çalışmalarına başladı. İlk olarak 1898’de, İstanbul’da, 2. Wilhelm’le görüştü. Siyonistlerin işlettiği, Almanların himayesinde, İmtiyazlı Arazi Kalkındırma Şirketi adı altında bir şirket kurulması gerektiğini söyledi. İkinci buluşmalarını ise Filistin’de yaptılar, lakin Almanya bu teklifi diğer ülkelerin yüksek muhalefeti gelir diye kabul etmedi.

Theodor Herzl ikinci olarak 2. Abdülhamid’in yanına geldi. Kaynakların geliştirilmesi ve Osmanlı’nın bozulmuş olan mali durumunun düzelmesi için Filistin’de bir Yahudi Devleti tesisinin gerekliliğinden bahsetti. Abdülhamid tabi ki bu hataya düşmedi.

Son olarak da İngiltere’ye gitti ve buraya sesi yankı buldu. Az da olsa kendisine buraya kamuoyu oluşturdu lakin bu süreç yavaş işliyordu. Detaylara girip yazıyı boğmayalım. 

***

1904 senesinde Theodor Herzl öldü. Bunun akabinde Siyonist düşünce ikiye bölündü. Birincisi esas sorusunun uluslararası onayın alınması ve Yahudi sorununa Filistin veyahut başka bir yerde acilen bir çözüm getirilmesini söyleyen, daha çok Herzl’in benimsediği anlayışa sahip ”politik”lerdi. Diğer grup olan ”pratik”ler ise, Siyonizm’in kültürel dirilişinin büyüsüne kapılmış, Yahudi Devleti’nin sadece Filistin’de kurulması gerektiğini söylüyordu. Pratikler Yedinci Siyonist Kongre’de büyük bir gövde gösterisi yaptı ve önergeleri kabul gördü. 

Şunu unutmamak gerekir ki, 1. Dünya Savaşı sırasında Filistin’de sadece 12.000 Yahudi vardı. 

ömer burak tek